Podstawowe polecenia systemu linux:
1. Wstęp teoretyczny
Jeden z wariantów współpracy z systemem linux odbywa się poprzez dialog prowadzony
pomiędzy użytkownikiem (administratorem) systemu a systemem przy użyciu poleceń. Polecenia
wydawane są przez użytkownika (administatora) systemu za pośrednictwem interpretera komend
(ang. shell, root shell). W wyniku ich wykonania możliwa jest np. współpraca z systemem
plików, administracja kontami użytkowników, konfiguracja oraz pozyskanie szeregu informacji
na temat systemu. Lista wybranych poleceń znajduje się poniżej.
1.1 Polecenia ogólne
- Identyfikacja użytkownika, polecenie id,
- Zmiana hasła użytkownika, polecenie passwd,
- Informacje dotyczące bieżącej sesji, polecenie who, np. who –umH,
- Bieżący katalog, polecenie pwd,
- Informacja o katalogu domowym, zmienna $ECHO i zmienna $HOME,
- Informacja o procesach, polecenie ps, np. ps –au,
- Wysyłanie sygnałów do poszczególnych procesów, polecenie kill, np. kill –9 854
powoduje wysłanie sygnału o numerze 9 (terminate) do procesu, którego identyfikator
PID (Process ID) jest równy 954,
- Konfiguracja i informacje na temat połączenia sieciowego, polecenie ifconfig,
- Kończenie pracy z powłoką, polecenie exit lub kombinacja klawiszy CTRL+D,
- Wstrzymanie aktualnie uruchomionego procesu, kombinacja klawiszy CTRL+Z,
- Wznowienie wstrzymanego procesu, polecenie fg,
- Przywoływanie listy wydanych poleceń, polecenie history.
1.2 Potokowanie strumienia danych
Zastosowanie znaku | pozwala na łączenie wyjścia jednego polecenia z wejściem innego
(tworzenie tzw. rurociągu, ang. pipeline). Takie rozwiązanie pozwala np. na wygenerowanie
zestawu danych za pomocą pierwszego polecenia, a następnie przetworzenie go przy użyciu
kolejnego polecenia, np. ls –al | more –p.
1.3 Praca z systemem plików
Poniżej znajduje się lista standardowych katalogów w systemie linux:
- /bin - przechowywane są w nim standardowe polecenia systemu linux,
- /dev - przechowywane są w nim pliki reprezentujące punkty dostępu do urządzeń
systemowych,
- /etc - przechowywane są w nim administracyjne pliki konfiguracyjne,
- /home - przechowywane są w nim katalogi przypisane do poszczególnych użytkowników,
- /mnt - zapewnia odpowiednią lokalizację do montowania urządzeń, takich jak zdalne
systemy plików oraz nośniki wymienne,
- /root - jest to katalog domowy administratora systemu,
- /sbin - przechowywane są w nim polecenia służące do administrowania systemem oraz
uruchamiające procesy tzw. demonów (ang. daemon),
- /temp - przechowywane są w nim pliki tymczasowe, wykorzystywane przez różne
aplikacje,
- /usr - przechowywane są w nim pliki dokumentacji systemu, gry pliki graficznego
interfejsu użytkownika,
- /boot - przechowywane jest w nim jądro systemu LINUX,
- /var - przechowywane są w nim katalogi danych różnych aplikacji, w szczególności
takich jak serwer FTP (katalog /var/ftp) czy Server WWW (katalog /var/www).
1.4 Operacje na plikach i katalogach
- polecenie cd umożliwia zmianę katalogu bieżącego na katalog będący argumentem
polecenia, np. cd ~/ umożliwia przejście do katalogu domowego użytkownika, cd /
umożliwia przejście do katalogu głównego (ang. root directory),
- polecenie pwd wyświetla nazwę katalogu bieżącego,
- polecenie mkdir umożliwia utworzenie nowego katalogu,
- polecenie ls wyświetla zawartość katalogu, np. ls -al, ls /bin,
- polecenie ln umożliwia stworzenie nowego dowiązania do pliku, np. ln -s tworzy
dowiązanie symboliczne (link) do pliku,
- polecenie touch służy do zmiany stempla czasowego pliku, jednakże przy jego użyciu
możliwe jest też tworzenie nowych plików, np. touch p spowoduje utworzenie pliku o
nazwie p i rozmiarze 0 bajtów, o ile plik ten nie istnieje,
- polecenie cp umożliwia kopiowanie plików,
- polecenie mv umożliwia przeniesienie plików,
- polecenie rename umożliwia zmianę nazwy pliku,
- polecenie mc uruchamia menedżera plików o nazwie Midnight Commander.
1.5 Metaznaki i operatory
- znak * zastępuje dowolną liczbę znaków, np. ls /usr/bin/m*
- znak ? zastępuje jeden znak, np. ls /usr/bin/m?
- dzięki nawiasom klamrowym […] w argumencie polecenia możliwe jest użycie każdego
ze znaków ujętych w nawiasach, np. ls /usr/bin/m[cu]*
1.6 Przekierowanie strumienia danych do pliku
- znak < umożliwia przekierowanie zawartości pliku do standardowego wyjścia,
np. more < plik,
- znak > umożliwia przekierowanie strumienia danych ze standardowego wyjścia do pliku;
jeżeli plik istnieje, to jego poprzednia zawartość zostaje usunięta, np. ls > plik,
- znaki >> umożliwiają przekierowanie strumienia danych ze standardowego wyjścia do
pliku; jeżeli plik istnieje, to nowe dane zostają dopisane na koniec pliku.
1.7 Zmiana uprawnień
Każdy plik i katalog w systemie linux posiada 10 bitów protekcji w formacie drwxrwxrwx (bity
protekcji widoczne są, np. po wykonaniu polecenia ls z parametrem -l), gdzie
- Bit 1 umożliwia identyfikację rodzaju pliku („d” - katalog, „-” - plik, „l” – link do pliku),
- bity 2-4 uprawnienia właściciela pliku,
- bity 5-7 uprawnienia grupy do której należy właściciel,
- bity 8-10 uprawnienia pozostałych użytkowników,
- „r” – prawo do odczytu, „w”- prawo do zapisu, „x” prawo do uruchomienia, jeśli plik jest
programem.
Administrowanie uprawnieniami możliwe jest przy użyciu poniższych instrukcji:
- polecenie chmod umożliwia zmianę praw dostępu do pliku bądź katalogu, np.
chmod go+w p powoduje dodanie prawa do zapisu (w - write) pliku o nazwie p
użytkownikom należącym do tej samej grupy co plik p (parametr g - group) oraz dodanie
prawa do zapisu pliku wszystkim pozostałym użytkownikom (parametr o - others),
- polecenie chown umożliwia zmianę właściciela pliku bądź katalogu,
- polecenie chgrp umożliwia zmianę grupy, do której należy plik.
2. Przydatne wskazówki
- Informacje na temat poleceń można uzyskać przy pomocy polecenia
man nazwa_polecenia, np. man ls,
- Sporządzenie logów można znacznie sobie ułatwić wykorzystując przekierowanie bądź
polecenie script.